Doğu Karadeniz’de son yıllarda sıkça yaşanan, can ve mal kaybına yol açıp, alt ve üstyapıda hasara neden olan heyelan, taş düşmesi, taşkın ve sel üzere doğal afetlerin yanı sıra sarsıntı riskiyle de gündeme geliyor.
Bilimsel araştırmalarında Karadeniz fayı üzerinde meydana gelen küçük sarsıntıların, bilhassa heyelanları tetiklediğini savunan uzmanlar, en ufak yer altı hareketliğinde de denize paralel uzan dağlara güç transferi olduğuna dikkat çekiyor.
‘KARADENİZ FAYI, KIYISI TEHDİT EDİYOR’
Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, Trabzon’un Akçaabat ilçesinde evvelki gün meydana gelip, kentin birçok yerinde hissedilen 3.2 büyüklüğündeki sarsıntısı kıymetlendirerek, etkin olan Karadeniz fayının mümkün 6.6 büyüklüğüne kadar sarsıntı üretme potansiyeline sahip olduğunu vurguladı. Bektaş, “Trabzon-Rize kıyısı iki sarsıntı nesli ortasında kalan yerleşim alanlarıdır. Güneyde Türkiye’nin en etkin fayı olan Kuzey Anadolu Fayı ve Kuzey Doğu Anadolu fayları var; güneyden kıyısı çeviriyor. Kuzeyden ise Karadeniz fayı, kıyısı tehdit ediyor. 3.2 büyüklüğündeki sarsıntı, kıyıya paralel olduğu için Trabzon’u teğet geçmiştir” diye konuştu.
‘6.6’DAN DAHA BÜYÜK ZELZELE ÜRETME MÜMKÜNLÜĞÜ VAR’
Karadeniz kıyısının hem kuzeyden hem de güneyden zelzele nesilleriyle çevrili olduğunu kaydeden Bektaş, “AFAD datalarına nazaran önümüzdeki 50 yıl içerisinde bu fayın üretebileceğin en büyük zelzele büyüklüğü 6.6’dır. Yüzde 90 olasılıkla böyledir. Lakin yüzde 10 olasılıkla bu 6.6’dan daha büyük bir zelzele üretme mümkünlüğü var. Bu yüzden Doğu Karadeniz kıyısı hem kuzeyden hem güneyden 2 sarsıntı jenerasyonu ortasında kaldığından bu nedenle de yapı stokunun ona nazaran yapılması gerekir” dedi.
‘HER AN 6.6 BÜYÜKLÜĞÜNDE SARSINTIYA HAZIR OLUNMALI’
Karadeniz kıyısında meydana gelen zelzelelerin faylardaki tansiyonun artışına tesir ettiğini söz eden Bektaş, “Depremin yeri hayli enteresan. 2012 yılında Trabzon fayı üzerinde yani denizde 5.6 büyüklüğünde bir zelzele oldu. Bu ana zelzelenin artçıları, Trabzon’a kadar uzandı. Artçıların Trabzon’a kadar uzanması bu bölgedeki fayların gerilmelerinin artırdığını gösteriyor. Tıpkı biçimde 2024’ün son aylarında Rize Çamlıhemşin’de 4.7’lik zelzelede bu bölgedeki faylardaki gerilmelerin arttığını gösteriyor. Bu zelzele öncü mü? Bunun için bir şey söylemek mümkün değil. AFAD bilgilerine nazaran Karadeniz kıyısı, her an 6.6 büyüklüğünde ya da daha üstünde bir büyüklükteki sarsıntıya hazır olmalıdır. Kıyı kesitleri çok daha tehlikeli ve risklidir. Kıyıdaki kumsal alanlar sarsıntının büyüklüğünü daha artırıyor” diye konuştu.
‘DEPREMLER YAMAÇLARDA ÇEKİÇLEME GÖREVİ YAPIYOR’
Depremlerin Doğu Karadeniz’deki heyelanları tetiklediğine dikkat çeken Prof. Dr. Osman Bektaş, “2012 yılından günümüze kadar Karadeniz kıyısında ve denizde 3 büyüklüğünde sarsıntılar epey fazlalaşmaya başladı. Çamlıhemşin zelzelesinden sonra Artvin’de yamaçlar son derece hareketlenmiş ve orada çok sayıda heyelan meydana gelmiştir. Yamaçlarda bu heyelanları tetikleyen faktör sadece yağış değildir. Dağlar daima yükselerek yer çekimini artırıyor. Küçük ve orta ölçekli bu zelzeleler yamaçlarda çekiçleme görevi yapıyor. Kırıklı, heyelanlı yapıları ve stabil olmayan yapıları hareketlendirebiliyor. Heyelanlar, bölgenin depremselliğinden, dağların yükselmesinden ve yağıştan etkileniyor. Yağış, gravite ve depremsellik bölgedeki heyelanların ana nedenidir” dedi.